“ปริญญา” และ “วันเกษียณ” อาจไม่สำคัญอีกต่อไป
เรื่องนี้ไม่ใช่แนวคิดใหม่ มันถูกพูดถึงมาต่อเนื่อง แต่ยังไม่เห็นหนทางที่จะทำให้เกิดขึ้นจริง โดยเฉพาะกับค่านิยมของสังคมไทยที่ยังให้ความสำคัญกับใบปริญญามากกว่าทักษะและความสามารถ
ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันใบปริญญาจากมหาวิทยาลัย มักถูกมองว่าเป็นตั๋วรถด่วนมุ่งสู่ความสำเร็จในอาชีพการงาน ครอบครัวจึงมักส่งเสริมให้ลูกหลานเรียนต่อในระดับปริญญาตรีกันมากขึ้น แต่ในโลกการทำงานจริงวุฒิการศึกษาไม่ได้การันตีทักษะและความสามารถ ข้อมูลจาก Harvard Business Review ระบุว่า บริษัทใหญ่ ๆ อย่างเช่น Google, Delta Airlines และ Accenture กำลังเป็นผู้นำเทรนด์ในการลบข้อกำหนดด้านปริญญาออกจากประกาศรับสมัครงาน เน้นการจ้างงานตามทักษะและผลงาน ช่วยให้องค์กรสามารถเข้าถึงกลุ่ม Talent ได้อย่างไม่จำกัด เปิดโอกาสให้คนทุกระดับที่มีความสามารถแต่ไม่ได้ผ่านการบ่มเพาะจากมหาวิทยาลัย เข้าทำงานในองค์กรชั้นนำได้
เรื่องการจ้างงานตามทักษะและผลงาน นำร่องโดยธุรกิจสร้างสรรค์มานานแล้ว ด้วยเพราะรูปแบบการจ้างงานที่ไม่เหมือนกับธุรกิจประเภทอื่น ๆ ข้อมูลจาก OECD ระบุว่า แรงงานสร้างสรรค์ทั่วโลก ส่วนใหญ่เป็นคนทำงานฟรีแลนซ์ รองลงมาคือการทำงานแบบพาร์ตไทม์หรือสัญญาจ้างชั่วคราว ดังนั้นการจ้างงานในกลุ่มนี้จึงมักไม่สนใจวุฒิการศึกษา แต่จะพิจารณาจ้างจาก Portfolio และผลงานที่เคยทำเป็นหลัก กลับมาที่รูปแบบการจ้างแรงงานสร้างสรรค์ของไทย ข้อมูลสถิติโดยสำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (องค์การมหาชน) หรือ CEA พบว่าแรงงานสร้างสรรค์ทั้งหมดกว่า 1 ล้านคน ประมาณ 68.3% ยังคงเป็นลูกจ้างในองค์กรของรัฐและเอกชนทั้งในรูปแบบ Full-time หรือ Part-time แม้จะมีความแตกต่างกับกระแสโลกอยู่บ้าง แต่เชื่อว่าอีกไม่นานภูมิทัศน์ของแรงงานสร้างสรรค์ไทยจะเปลี่ยนไป เพราะคนรุ่นใหม่ต้องการการทำงานที่ยืดหยุ่นมากขึ้น
ทัศนคติของแรงงานในปัจจุบันไม่ได้มุ่งหวังเรื่องความมั่นคงทางอาชีพเพียงอย่างเดียว แต่ยังต้องการความยืดหยุ่น ความสมดุลระหว่างชีวิตส่วนตัวและการทำงานที่ดีขึ้น ผลสำรวจของ Gartner พบว่า 75% ของผู้สมัครงานต้องการทำงานแบบ Remote Work ที่ไม่ต้องเข้ามานั่งทำงานที่ออฟฟิศ หรือการทำงานแบบไฮบริดที่เข้ามาประชุมทีมได้ในบางวัน เทรนด์นี้ไม่ใช่เรื่องที่ควรมองข้าม เพราะจากพนักงานเกือบครึ่งที่ร่วมทำการสำรวจ บอกว่ากำลังมองหางานใหม่ เพราะต้องการทำงานในองค์กรที่มีความยืดหยุ่นมากกว่านี้ โดยเฉพาะเรื่องสถานที่ทำงาน การลดจำนวนชั่วโมงทำงาน การลาพักระหว่างปีเพื่อเรียนรู้ หาประสบการณ์ใหม่ ๆ หรือดูแลครอบครัวได้ โดยไม่ต้องเสียสละอาชีพการงานของตน เป็นองค์กรในฝันที่แรงงานคนรุ่นใหม่กำลังมองหา อิทธิพลจากเทรนด์นี้ผลักดันให้ LinkedIn เปิดตัวฟีเจอร์ “Career Break” ซึ่งช่วยให้สมาชิกสามารถระบุช่วงเวลาหยุดพักในประวัติการทำงานของโปรไฟล์ตนเองได้ โดยเปิดให้ระบุเหตุผลถึง 13 ประการ ตั้งแต่การเลี้ยงลูกเต็มเวลา การเดินทาง ไปจนถึงการย้ายที่อยู่และการเปลี่ยนอาชีพ นั่นแสดงให้เห็นว่าโลกแห่งการทำงานเริ่มเปิดกว้างขึ้น จำนวนเดือนหรือปีในการทำงานที่หายไป ไม่ได้เป็นเรื่องใหญ่ที่ต้องปกปิดอีกต่อไป
อีกแนวโน้มหนึ่งที่น่าสนใจคือ “ทำงานไปเรื่อย ๆ เหนื่อยเมื่อไรค่อยเกษียณ” จุดสิ้นสุดของเส้นทางอาชีพตามแนวคิดแบบเดิมเริ่มล้าสมัย ข้อมูลจาก Pew Research ระบุว่า 1 ใน 5 (19%) ของชาวอเมริกันที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป ถูกจ้างงานเพิ่มขึ้นในปี 2023 แรงงานสูงอายุไม่เพียงแต่มีจำนวนเพิ่มขึ้นเท่านั้น แต่อำนาจในการหารายได้ของพวกเขายังเพิ่มขึ้นตามไปด้วย ช่วงระหว่างปี 1987-2022 แรงงานที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป มีรายได้เพิ่มสูงขึ้นถึง 69% แสดงให้เห็นว่าประสบการณ์มีความเชื่อมโยงกับค่าจ้างที่สูงขึ้น
การทำความเข้าใจแนวโน้มหรือภูมิทัศน์การทำงานที่เปลี่ยนแปลงไป จะช่วยให้องค์กรต่าง ๆ ดึงดูดและรักษาผู้มีความสามารถไว้ในองค์กรได้ เพื่อให้พร้อมรับมือกับความท้าทายใหม่ ๆ ทั้งในเรื่องของเทคโนโลยีและโมเดลการทำธุรกิจที่เปลี่ยนแปลงไป
ศูนย์ข้อมูลเศรษฐกิจสร้างสรรค์ (Creative Information Center: CIC)